آيين نامه حفاظتی صنايع چوب

اداره کل بازرسی وزارت کار و رفاه اجتماعی آیین نامه ای برای ایمنی و بهداشت صنعت چوب و کارگاه های نجاری ارائه کرده است . که مطالعه و رعایت موارد زیر کمک زیادی به بهبود وضعیت کارگاه نجاری می کند.

فصل اول _ مقررات عمومي :

بند 1- كليه كارگران شاغل در كارگاه بايستي با عملكرد دستگاههاي موجود و خطرات احتمالي آنها آشنايي داشته و همچنين آموزشهاي لازم را ديده باشند .
بند 2 – تراشه هاي چوب – خاك اره ها و غيره بايستي مرتباً از محل كارگاه خارج شوند تا كف كارگاه و محيط كار همواره تميز و عاري از هرگونه ضايعات باشد .
بند 3- دستگاههاي نجاری  بايستي مجهز به تهويه موضعي(مکنده های کارگاهی) باشند تا از انتشار و تجمع ضايعات چوب و خاك اره در كارگاه بويژه بر روي قسمتهاي مختلف دستگاه جلوگيري شود .
بند 4- كليه كانال ها و گودال ها – حفره ها و شيارهايي كه در كف كارگاه و نزديك به ماشين هاي اره جهت قرار دادن وسايل انتقال چوب (ترانسپورتر) يا براي آب روها احداث شده بايد به وسيله نرده يا حفاظ مناسب محفوظ شود.
بند 5- قسمتهاي انتقال دهنده نيرو مانند تسمه فلكه ها – چرخ دنده ها – زنجيرها – نقاله ها فلكه هاي اصطكاكي – بازوهاي لنگ – غلطكها و همچنين ديگر قسمتهايي كه امكان درگيري با لباس كار و يا بدن كارگر را دارند بايستي به حفاظ مناسب ، محكم ، مقاوم و ايمن مجهز شوند .
بند 6- نظافت – تعمير – سرويس و تنظيم دستگاههاي مختلف نجاري و درودگري و غيره بايستي فقط زمان خاموش بودن دستگاه صورت پذيرد .
بند 7- به كارگران شاغل در اين صنعت بايستي به تناسب نوع فعاليت و كار وسايل حفاظت فردي متناسب مانند لباس كار – كلاه ايمني – ماسك تنفسي – كفش كار – عينك – دستكش _ گوشي –حفاظ طلقي صورت و غيره تحويل داده شود .
بند 8- تنظيم حفاظ ها يا وسايل هدايت كننده چوب هنگام روشن بودن دستگاهها ممنوع است .
بند 9- تجهيزات برقي مانند تخته كليدها – كليدهاي چاقوئي و غيره بايستي بنحو مطمئن و ايمن در داخل محفظه مناسبي نصب گرددو پيرامون آنها ، بر روي زمين فرش عايق گسترده شود .
بند 10 – در اطراف دستگاههاي نجاري و در نقاط خطرآفرين آنها بايستي كليدها ي قطع اضطراري برق بطور مشخص و به تعداد كافي نصب و در دسترس كارگران قرار گيرد تا در هنگام بروز خطر قابل استفاده باشد .
بند 11 – حذف كردن حفاظها ،گيره ها و هرگونه تجهيزات جانبي ايمني ، از دستگاههاي نجاريممنوع مي باشد .
بند 12 – براي راندن و هل دادن قطعات چوب در هنگام كار با دستگاه رنده يا اره و موارد مشابه بايستي از دستگيره مخصوص باردادن استفاده نمود .
بند 13 – درماشين هاي اره چوب بري ، الكترو موتور و يا قسمت محرك دستگاه بايستي داراي قدرت كافي باشد تا احتمال گير كردن تيغه اره در داخل چوب از بين برود .
بند 14 – دندانه هاي اره بايد متناسب با جنس چوب و نوع برش باشد.
بند 15 – تيغه اره بايد بدون ترك بوده و به بهترين وضع نگهداري شود و چپ و راست كردن و
تيز كردن آن دقيقاً انجام گردد.
بند 16 – فاصله بين ديوار و ميز كار نبايد از 45 سانتيمتر كمتر باشد و در صورتي كه اين فاصله را براي عبور كارگر در نظر گرفت ه باشند از 90 سانتيمتر كمتر نباشد.
بند 17 – فاصله بين سطح ميز كار و سقف كارگاه يا اشياء و وسائلي كه به سقف نصب شده نبايد كمتر از 2 متر باشد.
بند 18 – در محل هايي كه عبور از روي غلطك ها و نوارهاي نقاله ضروري باشد بايد پله ها يا پل هايي تعبيه گردد كه مجهز به نرده حفاظتي باشد.
بند 19 – لباس كار كارگران ب ايستي به نحوي باشد كه علاوه بر سهولت و راحتي در انجام كار ، از درگير شدن قسمتهاي مختلف آن با قطعات گردنده و متحرك دستگاهها جلوگيري بعمل آورد .
بند 20 – از قراردادن هرگونه مواد اعم از مواد اوليه يا در دست ساخت يا توليد شده در مسير حركت وسايل متحرك و عبور و مرور كارگران در كارگاه خودداري گردد .

بند 21 – كليه سيمها و كابلهاي برق اضافي از محيط كارگاه بايستي جمع آوري گردد و لازم است سيمها و كابلهاي مورد استفاده از داخل كانال ها و يا لوله هاي مخصوص و مناسب عبور داده شود.
بند 22 – تخته ها و الوارها بايد به گونه اي به ديوار تكيه داده شود كه احتمال سقوط و لغزش آنها وجود نداشته باشد .
بند 23 – ديواري كه براي تكيه دادن تخته ها و الوارها استفاده مي شود بايستي استقامت و استحكام كافي متناسب با بار وارده را داشته باشد .
بند 24 – تخته هاي نئوپان و مواد مشابه بايستي بصورت افقي بر روي زمين قرار داده شوند و در صورتي كه لازم است بطور عمودي قرار گيرند بايد از تكيه گاههاي مطمئن مانند خرك استفاده شود .
بند 25 – تنه درخت – الوار – چوب و تخته و همچنين توليدات كارگاهي بايستي در محل مناسب به نحو ايمن نگهداري شوند تا از سقوط و لغزش آنها ممانعت به عمل آيد .
بند 26 – براي جلوگيري از وصل شدن ناگهاني برق و حركت نمودن دستگاه بايستي حتماً در ميسر اصلي برق از كنتاكتورهاي مناسب استفاده شود .
بند 27 – كارفرمايان يا مسئولين واحدها موظفند از ورود افراد متفرقه به قسمتهاي مختلف كارگاه جلوگيري نمايند .

فصل دوم _اره هاي فلکه ای :

بند 28 – كليه قسمتهاي اره فلكه ای شامل فلكه هاي بالا و پايين ،نوار اره در بالا و پایین و همچنين فلكه و تسمه فلكه الكترو موتور و غيره بايستي داراي حفاظ دائمي مناسب – محكم ومقاومي باشند .
بند 29 – حفاظ فلكه پاييني اره تسمه اي بايد تا سطح زمين ادامه داشته و طوري ساخته شود تا از ورود اجسام خارجي به زير فلكه جلوگيري گردد و در صورت لزوم به عنوان محفظه مكنده خاك اره نيز از آ ن استفاده شود .

بند 30 – اره تسمه اي بايد داراي وسيله تنظيم كننده خودكاري باشد تا كشش تيغه اره را تنظيم كرده و از شل و سفت شدن غير عادي آن در حين كار جلوگيري كند .
بند 31 – حفاظ فلكه بالائي اره تسمه اي بايد حداقل 10 سانتيمتر بالاتر از طوقه فلكه آن شروع شده و تا پايين ترين نقطه طوقه فلكه ادامه يابد .
بند 32 – در موقع سوار كردن يا برداشتن تسمه اره بايد آ ن را دقيقاً مورد معاينه قرار داد تا ترك يا عيب ديگري نداشته باشد.
بند 33 – ناف و بازوها و طوقه فلكه هاي دستگاه اره تسمه اي همچنين پيچ ها و پرچهاي آن بايد حداقل ماهي يك مرت به بازرسي شده و با زدن ضربه ، فلكه هاي ترك دار و معيوب مشخص و از كار خارج شوند.
بند 34 – ضخامت طوقه فلكه هاي دستگاه هاي اره تسمه اي در قسمتي كه فشار نوار اره موثر است بايد حداقل 16 ميليمتر باشد.
بند 35 – برداشتن تسمه از روي فلكه و همچنين جمع كردن قطعات شكسته تسمه قبل از توقف كامل ماشين ممنوع است .
بند 36 – سرعت دوراني فلكه هاي مربوط به تسمه اره نبايد از حد مجاز درج شده بر روي پلاك مشخصات دستگاه تجاوز كند.
بند 37 – از بكار بردن تسمه هاي معيوب يا ترك دار جداً خودداري گردد .

فصل سوم – اره هاي گرد :

بند 38 – اره گرد چوب بري بايد داراي حفاظ هايي طبق شرايط زير باشد .
الف – حفاظ تيغه اره قابل تنظيم باشد و طوري تيغه را بپوشاند كه هنگام كار دندانه هاي آن در دسترس نباشد .
ب – سطوح جانبي حفاظ تا حد امكان به صفحه اره نزديك باشد.
ج – حتي المقدور نزديك به محل برش سوار شود.
د – رو ي سطح جانبي حفاظ ، علامتي رسم شود كه وضع تيغه اره را در زير محفظه آن مشخص كند.

ه- جنس حفاظ بايد از مصالح نرم انتخاب شود يا پوشش داخل آن از فلز نرم باشد تا اگر به صفحه اره برخورد كند باعث شكستن دندانه آن نشود.
و – حفاظ بايد اصولاً طوري ساخته شود كه متصدي دستگاه از خطر تماس با دندانه هاي اره و پرتاب شدن خرده چوب يا دندانه هاي شكسته اره محفوظ بماند.
بند 39 – تيغه جدا كننده دستگاههاي اره گرد بايد به نحوي باشد كه بطور موثر عمل خود را انجام دهد.
بند 40 – تيغه جدا كننده بايد در قسمت عقب صفحه اره گرد قرار گيرد و داراي شرايط زير باشد:
الف- از شياري كه اره درچوب ايجادمي كند كمي نازك تر و از صفحه اره كمي ضخيم تر باشد.
ب – پهناي آن در سطح ميز كمتر از 15 سانتيمتر نباشد.
ج – ارتفاع آن از سطح ميز بايد به اندازه 2 تا 5 ميليمتر كمتر از ارتفاع صفحه باشد.
د – بطور محك پم در قسم پت عقب و در ي پك سطح با صفحه اره نصب شود و فاصله آن با دندانه هاي اره حتي المقدور كم بوده و در هيچ حالتي از 3 ميليمتر تجاوز نكند.
بند 41 – انحناي تيغه هاي جدا كننده بايد به موازات انحناي صفحه اره گرد باشد.
بند 42 – در اره هاي گرد مخصوص برش طولي الوارهاي نازك مي توان تيغه هاي جدا كننده را ضخيم تر از مورد مذكور در ماد ه 40 انتخاب كرد.
بند 43 – دستگاه اره گرد چوب بري بايد طوري نصب شده باشد كه در حين كار تغيير محل نداده و ايجاد لرزش نكند .
بند 44 – ارتفاع ميز اره هاي گرد چوب بري بايد بين 85 تا 90 سانتيمتر باشد.
بند 45 – قسمتي از صفحه اره گرد كه زير ميز دستگاه قرار دارد بايد حفاظ گذاري شود ممكن است اين حفاظ قسمتي از دستگاه مكنده خاك اره را نيز تشكيل دهد.
بند 46 – صفحه اره گرد چوببري بايد كاملاً تيز بوده و سوار كردن روي دستگاه و نگهداري آن به خوبي و با دقت انجام شود . همچنين در فواصل معين مورد بازديد و آزمايش قرار گيرد و در صورت مشاهده عيب و نقص اقدام به پياده كردن و اصلاح يا تعويض آن بشود.

بند 47 – استفاده از صفحات اره گرد معيوب و ناقص ممنوع مي باشد .
بند 48 – متصدي دستگاه اره گرد در موقع كار نبايد مقابل تيغه اره قرار گيرد.
بند 49 – اره گرد مضاعف بايد داراي صفحه فلزي مشبك يا حفاظ مناسب ديگري باشد كه متصدي دستگاه را از خطر اصابت خرده چوب هاي حاصل از كار اره محفوظ نگاه دارد.
بند 50 – قراردادن گوه يا تراشه چوب و غيره براي لنگ نمودن تيغه اره جهت ايجاد شيار و زبانه و امور ديگر ممنوع است .
بند 51 – تيغه هاي دستگاههاي اره نبايستي از سطح قطعه كار روي ميز بيرون بيايد .

فصل چهارم – دستگاه هاي فرز و گندگي و رنده :

بند 52 – ماشين هاي گندگي و فرز چوب بري بايد مجهز به سرپوش هاي متصل به دستگاه مكنده باشد تا غبار قطعات ريز و تراشه هاي چوب را از محل توليد به خارج از منطقه عمل ماشين هدايت كند.
بند 53 – ماشين هاي فرز و ماشين هاي چوب بري مشابه آن كه بار دادن آنها بطور خودكار، انجام نمي شود بايد داراي حفاظ قلم فرز باشد اين حفاظ بايد مسير تراش بزرگترين قلم فرز ماشين را پوشانده و به تناسب ضخامت قطعه كار قابل تنظيم باشد.
بند 54 – محل نصب قلم دستگاه فرز نجاري و ماشين هاي مشابه چوب بري بايد داراي مهره كنترل يا وسايل محكم كننده مشابه باشد تا در موقع كار امكان درآمدن قلم از جاي خود و پرتاب شدن نداشته باشد .
بند 55 – براي تراش دادن قطعات كوچك چوب با ماشين هاي فرز يا ماشين هاي مشابه آن بايد از دستگاه هدايت كننده يا گيره دسته دار استفاده كرد.
بند 56 – در هنگام كار كردن با دستگاه رنده بايستي طرفين آزاد تيغه رنده مجهز به حفاظ مناسب باشد .
بند 57 – در ماشين هاي كف رنده فاصله آزاد بين لبه دهانه و لبه تيغه رنده نبايد از 3 ميليمتر تجاوز نمايد.
بند 58 – كارفرما موظف است دستگيره فشاري مناسب در اختيار كارگران قرار دهد تا براي بار دادن قطعات كوتاه در دستگا ه گندگي از آن استفاده شود.

بند 59 – در زمان روشن بودن دستگاه گندگي ، ورود دست يا ابزارآلات يا قطعات چوبي بداخل محفظه گندگي ممنوع است .
بند 60 – كليه ماشينهاي گندگي بايستي مجهز به چنگك هايي باشد كه از عقب زدن و پس زدن چوب ممانعت بعمل آورد .

فصل پنجم – دستگاههاي خراطي :

بند 61 – ماشينهاي خراطي بايستي در قسمت بالا و روي قطعه كار مجهز به حفاظهاي نيم گرد متناسب با نوع قطعه كار باشد
بند 62 – آستين لباسكار خراطان بايستي كاملاً به دور مچ دست چسبيده باشد و استفاده از عينك و يا طلق محافظ صورت براي آنها الزامي است .
بند 63 – كارگراني كه با ماشين خراطي كار مي كنند وفق مقررات مندرج در آيين نامه وسايل حفاظت انفرادي مي بايست مجهز به وسايل حفاظت انفرادي شوند.

فصل ششم – پيشگيري از آتش سوزي :

بند 64 – حلالها ، رنگهاو ديگر مواد قابل اشتعال بايستي در مكانهاي خاص دور از حرارت – جرقه – تابش نور مستقيم خورشيد و محلهايي كه احتمال وقوع آتش سوزي دارد نگهداري گردد .
بند 65 – كپسولهاي اطفاء حريق از نظر نوع – تعداد – محل نصب و غيره بايستي با توجه به شرايط كارگاه انتخاب گردند .
بند 66 – كليه كارگاههاي نجاري و صنايع وابسته بايستي مجهز به سيستم آب تحت فشار مناسب براي استفاده در هنگام وقوع حريق باشند.
بند 67 – محل نصب وسايل اطفاء حريق بايستي بنحوي انتخاب گردد كه بسهولت قابل دسترسي باشد .
بند 68 – براي كارگاه ها و انبارها و غيره با توجه به وسعت و شرايط كارگاه در صورت امكان دتكتورهاي مناسب و وسايل پاشنده سقفي با مواد خاموش كننده مناسب نصب گردد .
بند 69 – انبار نمودن و چيدن قطعات چوب و الوار و ديگر مواد قابل اشتعال در مجاورت بخاريها ممنوع است .

بند 70 – استفاده از مواد و مصالح قابل اشتعال براي ساختمان كارگاههاي نجاري ممنوع است .
بند 71 – در كارگاهها بايستي از وسايل گرمايشي مناسب و ايمن براي گرم نمودن فضاي كارگاه استفاده شود .
بند 72 – لوله دودكش بخاري ها بايستي به نحو صحيح و اصولي و ايمن نصب و از مجاورت آنها با مواد قابل اشتعال پرهيز گردد .
بند 73 – استعمال دخانيات و ايجاد آتش روباز در كليه قسمتهاي كارگاهها اعم از نجاري ، نقاشي ، انبارها و غيره ممنوع است .

فصل هفتم – كارگاههاي روكش چوب و پرس چوب :

بند 74 – اطراف چاله بخار بايستي بطور ايمن حفاظ گذاري گردد.
بند 75 – در كارگاههاي توليد روكش چوب بايستي از نردبان مناسب وايمن براي دسترسي به كف چاله بخار استفاده شود .
بند 76 – اشتغال بكار كارگران در قسمت چاله بخار بصورت انفرادي ممنوع است .
بند 77 – كارگران شاغل در قسمت چاله بخار بايستي از لباس كار مناسب و كفش و كلاه ايمني استفاده كنند .
بند 78 – در دستگاههاي پرس چوب بايستي به تعداد افرادي كه با دستگاه كار مي كنند كليد هاي قطع اضطراري وجود داشته باشد و يا به سيستم چشم الكترونيك تجهيز شوند تا در هر صورت به محض ورود قسمتي از بدن كارگران به منطقه خطر ، دستگاه متوقف شود .
بند 79 – كليدهاي فرمان دستگاههاي پرس چوب بايستي بنحوي نصب شوند كه هر دو دست كارگر از منطقه خطر دور باشد .

فصل هشتم – مقررات متفرقه :

بند 80 – سه نظام ماشين مخصوص مته و توتراشي چوببايد بدو ن زائده و برجستگي باشد.
بند 81 – انتهاي قسمتهاي گردنده مانند سه نظام دستگاههاي اره سه كاره و غيره بايستي حفاظگذاري گردند .
بند 82 – در ماشين هاي مته افقي ، قائم و شعاعي تك محوره ساده كه روي آن مته يا قلم توتراشي و يا قلاويز براي عمليات مختلف نصب مي شود بايد قسمتي از آن كه با قطعه كار در تماس نمي باشد حفاظ گذاري شود .
بند 83 – دريلهاي روميزي و دستگاههاي مشابه بايستي داراي وسايل نگهدارنده مناسب براي ثابت نگهداشتن قطعه كار باشند .
بند 84 – استفاده از ابزار آلات نجاري توسط دستگاههاي غير مرتبط مانند استفاده از تيغه اره گرد در دستگاه فرز يا استفاده از سنگ سمباده در دستگاه دريل دستي ممنوع است .
بند 85 – تيغه اره ها و فرزها در صنايع نجاري بايستي همواره تيز و سالم باشند .
بند 86 – تيغه اره هاي گرد و اره هاي نواري بايستي مرتباً بازديد شوند تا در صورت وجود ترك تعويض گردند .
بند 87 – روپوش حفاظتي اره ها بايد طوري باشد كه دولبه جانبي آن روي ميز يا قطعه كار بنشيند.
بند 88 – ابزار آلات براده برداري مورد استفاده در صنايع نجاري مانند تيغه فرزها بايستي به لحاظ جنس ، دور ، شكل و غيره ، استاندارد و متناسب با نوع كار انتخاب گردند
بند 89 – در دستگاههاي اره و رنده بايستي علاوه بر نصب گونيا ، بتوان آنرا متناسب با عرض قطعه كار تنظيم نمود .
بند 90 – سيلندر ها و محورهاي حامل تيغه اره ها و رنده ها و غيره بايستي مجهز به ضامن هايي باشند كه در زمان تعمير يا تعويض از حركت دستگاه جلوگيري كند .
بند 91 – كليه دستگاههاي روميزي مانند دريلها يا فارسي بر ها بايستي بنحو مطمئن و مناسبي در محل خود يا سطح ميز كار نصب گردند .
بند 92 – براي حمل الوارهاي چوبي بايستي از تجهيزات مكانيكي مناسب مانند جرثقيل و ليفتراك استفاده شود و از حمل آنها توسط افراد خودداري گردد .
بند 93 -در هنگام حمل ، براي جلوگيري از چرخيدن يا سرخوردن قطعات چوب بايستي تجهيزات و وسايل مناسبي بكار گرفته شود تا قطعه كار را بطور محكم و ايمن نگه دارد .

بند 94 – الوارها و تنه درختان به هنگام حمل ، بايستي به طريق مطمئن و ايمن جابجا گردند.
بند 95 – وسيله اياب و ذهاب كارگران بايستي از نوع مناسب انتخاب شود همچنين حمل وسايل و دستگاه هاي چوب بري و برنده و نيز مواد سوختي در داخل وسيله اياب و ذهاب كارگران ممنوع است .
بند 96 – در شرايط جوي نامناسب عمليات استحصال و حمل درختان بايستي متوقف گردد .
بند 97 – محل دپوي تنه درختان نبايستي در محل عبور و مرور افراد و ماشين آلات و همچنين شيب ها و در مسير تردد ساكنين مناطق مسكوني قرار گيرد .
بند 98 – قبل از قطع درخت ، كارگران بايستي با استفاده از كمربند صعود و كفشك نسبت به بستن كابل يا طناب به دور تنه درخت اقدام نمايند .
بند 99 – بهنگام قطع درختان بايستي تمهيدات و اقدامات لازم جهت دور كردن ساير كارگران و افراد را از منطقه خطر مهيا نمود و مسئول ايمني نظارت كاملي بر اجراي عمليات داشته باشد .
بند 100 – كليه عمليات فرآوري شامل قطع شاخه هاي اضافي و تهيه الوار و غيره بايستي در محلهاي مناسب صورت پذيرد .
بند 101 – ارجاع امور متفرقه به رانندگان وسايل و ماشين آلات حمل و نقل در زمان روشن بودن ماشين آلات آنها ممنوع است .
بند 102 – در هنگام انجام عمليات قطع و برش درختان و شاخه هاي آن ها توسط اره زنجيري بايستي دقت شود كه كارگران در منطقه خطر قرار نداشته باشند و با فاصله مناسب از يكديگر مشغول كار باشند .
بند 103 – صورت اسامي كارگران شاغل در كارگاههاي بهره برداري از جنگل ، بايستي دقيقا در دفتر مشخصي ثبت ومحل كار و ساعت شروع و خاتمه كار نيز ذكر گردد .
بند 104 – تانكر حامل مواد سوختي بايستي از محل استقرار و استراحت كارگران دور بوده و علاوه بر رعايت موارد ايمني از ضربه و شعله و غيره محفوظ باشد .
بند 105 – هرگز نبايد براي عمليات بينه زني و قطع قسمتهاي مختلف درختان روي تنه درخت ايستاد .

بند 106 – كارفرما بايستي نظارت كامل بر فعاليت گروههاي قطع در زمينه نحوه اجراي اقدامات ايمني داشته باشد .
بند 107 – متخلفين از اجراي مفاد اين آيين نامه مشمول بند 176 قانون كار خواهند بود .
اين آيين نامه مشتمل بر 107 بند به استناد مواد 85 و 86 قانون كار جمهوري اسلامي ايران در 84 شوراي عالي حفاظت فني مورد بررسي نهائي و تصويب قرار گرفت و در /5/ جلسه مورخ 10 همان تاريخ به تاييد وزير كار و امور اجتماعي رسيد .
آيين نامه مذكور جايگزين آيين نامه حفاظتي تاسيسات و ماشين هاي اره چوب بري مصوب 42/7/22 شورايعالي حفاظت فني مي گردد .

وزارت کار و رفاه اجتماعی – اداره کل بازرسی